Opłata stała od skargi na orzeczenie KIO w wysokości 5x wpis niezgodna z Konstytucją RP – 06.03.2021 r.
Celem art. 45 ust. 1 Konstytucji RP jest zapewnienie dostępu do sądu, rozumianego jako możliwość uruchomienia stosownej procedury sądowej.
W wyroku TK z 02.12.2020 r., sygn. akt SK/17, TK orzekł o niezgodności z Konstytucją RP przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.). Przepis ten przewidywał opłatę stałą w wysokości pięciokrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga. TK orzekł, że przepis ten, przez to, że wprowadza nieproporcjonalnie wysoką opłatę stałą, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.
Konstytucja RP nie zakazuje wprowadzenia odpłatności postępowania sądowego, ale wyklucza ustanawianie barier ekonomicznych w postaci nadmiernych kosztów postępowania, bowiem zbyt wysokie koszty postępowania stanowią istotne ograniczenie dostępu do sądu i mogą uniemożliwić jednostce dochodzenie praw na drodze sądowej (wyrok TK z 30.03.2004 r., sygn. akt SK 14/03).
Biorąc pod uwagę swoje dotychczasowe i jednolite orzecznictwo, Trybunał uznał, że mimo, że ustawodawca dysponuje co prawda znaczną swobodą kształtowania opłat sądowych, to jednak obciążenia finansowe wynikające z tych opłat nie mogą być asymetryczne wobec wartości zamówienia i ewentualnych, spodziewanych z niego zysków. TK orzekł, że opłata stała, określona w art. 34 ust. 1 KSCU, stanowiła nieproporcjonalną dolegliwość i powodowała istotne ograniczenie prawa dostępu do sądu w fazie odwoławczej – stanowiąc tym samym, nadmierną barierę ekonomiczną realizacji prawa do sądu.
TK zauważył, że również Rada Ministrów dokonała autokorekty, ponieważ opłata w obowiązującej wysokości uznawana była przez większość wykonawców za istotną barierę utrudniającą korzystanie z tego środka ochrony prawnej. W efekcie, zaskarżalność orzeczeń KIO na poziomie kilku procent, nie zapewnia skutecznej kontroli jej orzecznictwa. W efekcie, w ustawie z dnia 11.09.2019 roku Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2020 ze zm.) nadano kwestionowanemu przepisowi nowe brzmienie – przewidziano opłatę w wysokości trzykrotności, a nie pięciokrotności wpisu.